سقوط رتبه دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی سایمگو 2025: چالش‌ها و راهکارها

رتبه‌بندی جدید سایمگو (Scimago Institutions Rankings) در سال 2025 بار دیگر ضعف‌های نظام آموزش عالی ایران را به تصویر کشیده است. دانشگاه‌های ایران نه‌تنها در مقایسه با دانشگاه‌های بین‌المللی جایگاه پایین‌تری دارند، بلکه روند نزولی آن‌ها طی چهار سال اخیر نیز شدت یافته است. این مقاله به بررسی وضعیت دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌بندی، عوامل مؤثر بر سقوط آن‌ها و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط می‌پردازد.

رتبه‌بندی سایمگو؛ معیاری برای سنجش عملکرد دانشگاه‌ها

رتبه‌بندی سایمگو یکی از نظام‌های معتبر ارزیابی علمی در سطح جهان است که دانشگاه‌ها را بر اساس سه شاخص اصلی رتبه‌بندی می‌کند:

• پژوهش (50%)

• نوآوری (30%)

• تأثیر اجتماعی (20%)

این شاخص‌ها با استفاده از داده‌های پایگاه اسکوپوس (Scopus)، اطلاعات ثبت اختراعات و معیارهای تأثیر اجتماعی (Altmetrics) محاسبه می‌شوند. عملکرد ضعیف دانشگاه‌های ایران در زمینه تجاری‌سازی دانش و نوآوری از عوامل تأثیرگذار در افت رتبه آن‌ها محسوب می‌شود.

وضعیت دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی سایمگو 2025

در رتبه‌بندی جدید، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 546، بالاترین جایگاه را در میان دانشگاه‌های ایرانی دارد. دانشگاه تهران با رتبه 1030 پس از دانشگاه‌هایی چون ملک عبدالعزیز عربستان (614)، قاهره (952) و قطر (997) قرار گرفته است. این موضوع نشان‌دهنده افت جایگاه علمی ایران در منطقه خاورمیانه است.

سقوط رتبه دانشگاه‌های برتر ایران در 4 سال اخیر

بررسی روند تغییر رتبه دانشگاه‌های برتر ایران طی چهار سال گذشته (2022 تا 2025) نشان‌دهنده یک سیر نزولی نگران‌کننده است:

• دانشگاه تهران: از رتبه 735 در سال 2022 به رتبه 1030 در سال 2025 سقوط کرده است.

• دانشگاه تربیت مدرس: از رتبه 1545 در سال 2022 به رتبه 2752 در سال 2025 نزول یافته است.

• دانشگاه صنعتی شریف: از رتبه 2146 در سال 2022 به رتبه 3614 در سال 2025 تنزل کرده است.

• دانشگاه شهید بهشتی: از رتبه 3953 در سال 2022 به رتبه 4732 در سال 2025 سقوط کرده است.

این ارقام بیانگر ضعف‌های ساختاری در نظام آموزش عالی ایران و کاهش جایگاه علمی دانشگاه‌های کشور است.

عوامل مؤثر بر سقوط رتبه دانشگاه‌های ایران

بررسی این روند نزولی نشان می‌دهد که چندین عامل مهم در افت رتبه دانشگاه‌های ایران نقش دارند:

1. کاهش بودجه پژوهشی: تخصیص ناکافی بودجه به فعالیت‌های پژوهشی، کیفیت تحقیقات علمی را کاهش داده است.

2. کمبود امکانات و تجهیزات پژوهشی: بسیاری از دانشگاه‌ها از تجهیزات به‌روز برای تحقیقات علمی بی‌بهره‌اند.

3. مهاجرت نخبگان: خروج اساتید و دانشجویان نخبه از کشور، توان علمی دانشگاه‌ها را کاهش داده است.

4. تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی: تحریم‌ها مانعی برای همکاری دانشگاه‌های ایران با مراکز علمی معتبر جهانی است.

5. ضعف مدیریت پژوهشی: نبود استراتژی‌های کارآمد برای مدیریت پژوهش‌ها، باعث کاهش بهره‌وری دانشگاه‌ها شده است.

پیامدهای احتمالی افت رتبه دانشگاه‌های ایران

اگر روند نزولی دانشگاه‌های ایران ادامه یابد، پیامدهای منفی متعددی برای کشور به همراه خواهد داشت:

• کاهش اعتبار علمی ایران در سطح بین‌المللی و کاهش جذابیت دانشگاه‌های ایران برای دانشجویان و محققان خارجی.

• کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش و فناوری و عدم تمایل سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به حمایت از تحقیقات علمی.

• کاهش کیفیت آموزش و پژوهش، که منجر به کاهش توان رقابتی فارغ‌التحصیلان ایرانی در بازار کار جهانی خواهد شد.

• کاهش همکاری‌های بین‌المللی میان دانشگاه‌های ایران و مراکز علمی معتبر جهانی.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت دانشگاه‌های ایران

برای جلوگیری از سقوط بیشتر رتبه دانشگاه‌های ایران و ارتقای جایگاه آن‌ها در رتبه‌بندی‌های جهانی، سیاست‌گذاران و متولیان آموزش عالی باید اقدامات مؤثری انجام دهند. برخی از مهم‌ترین راهکارها عبارتند از:

1. افزایش بودجه پژوهشی و تخصیص منابع پایدار به تحقیقات علمی.

2. جذب و حفظ نخبگان از طریق ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت اساتید و دانشجویان نخبه.

3. توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی و ایجاد فرصت‌های تبادل دانش با دانشگاه‌های معتبر جهان.

4. تقویت مدیریت پژوهشی با تدوین استراتژی‌های مدون و کارآمد برای تحقیقات علمی.

5. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پژوهشی و تجهیز دانشگاه‌ها به امکانات و تجهیزات پیشرفته.

6. تأکید بر کیفیت پژوهش‌ها و تشویق پژوهشگران به انتشار مقالات در مجلات معتبر بین‌المللی.

7. توسعه ارتباط با صنعت و حمایت از پژوهش‌های کاربردی برای تجاری‌سازی نتایج علمی.

نتیجه‌گیری

افت جایگاه دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی سایمگو 2025 زنگ خطری جدی برای نظام آموزش عالی کشور است. اگر تدابیر فوری و برنامه‌های اصلاحی مناسبی اجرا نشود، این روند نزولی می‌تواند پیامدهای منفی بلندمدتی برای توسعه علمی، اقتصادی و صنعتی ایران به دنبال داشته باشد. سرمایه‌گذاری در پژوهش، حمایت از نخبگان، توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی و اصلاح مدیریت پژوهشی از جمله اقدامات ضروری برای بهبود جایگاه دانشگاه‌های ایران در سطح جهانی است