در پی تشدید تحریمهای اقتصادی ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران، وزیر نفت عراق، حیان عبدالغنی، از استفاده نفتکشهای ایرانی از «مدارک جعلی عراقی» برای حمل و نقل نفت خام ایران خبر داد. این اظهارات، که روز سوم فروردین در یک مصاحبه تلویزیونی مطرح شد، بار دیگر پرده از تلاشهای ایران برای دور زدن تحریمهای شدید آمریکا برداشت.
توقیف نفتکش ایرانی با مدارک جعلی
به گفته وزیر نفت عراق، نیروی دریایی آمریکا در آخرین ماه سال ۲۰۲۴ یک نفتکش ایرانی را در خلیج فارس توقیف کرده است که مدارکی از مقامهای نفتی عراق به همراه داشته است. وی همچنین تأکید کرد که آمریکا دولت عراق را از وجود چندین نفتکش دیگر با مدارک جعلی عراقی مطلع ساخته است. این نفتکشها، که در واقع متعلق به ایران بودهاند، ظاهراً از هویت جعلی عراقی برای تسهیل حمل و نقل نفت و دور زدن محدودیتهای بینالمللی استفاده میکردند.
سکوت تهران در برابر اتهامات جدید
در حالی که اتهام جعل اسناد نفتی عراق به جمهوری اسلامی وارد شده است، تاکنون هیچ واکنشی از سوی مقامهای ایرانی نسبت به این ادعا منتشر نشده است. وزارت نفت ایران نیز هنوز به پرسشهای خبرگزاری رویترز در این باره پاسخی نداده است.
سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران
دولت دونالد ترامپ، که پس از بازگشت به کاخ سفید سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی را از سر گرفته، تلاش میکند تا صادرات نفت ایران را به صفر برساند. هدف از این سیاست، جلوگیری از تأمین مالی گروههای نیابتی وابسته به جمهوری اسلامی در منطقه و ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هستهای عنوان شده است.
در این راستا، واشینگتن تنها در دو ماه گذشته چهار دور تحریم جدید علیه ایران اعلام کرده است که شامل محدودیتهایی برای نفتکشهای ایرانی و حتی برخی پالایشگاههای کوچک و خصوصی در چین میشود.
افزایش فشار بر عراق برای ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان
همزمان با این اقدامات، دولت ترامپ فشار بر عراق را افزایش داده است تا صادرات نفت اقلیم کردستان را که از سال گذشته متوقف شده بود، از سر بگیرد. آمریکا تهدید کرده است که در صورت عدم همکاری بغداد، این کشور نیز مانند ایران با تحریمهای سختتری از سوی واشینگتن روبهرو خواهد شد.
جمعبندی
افشای استفاده نفتکشهای ایرانی از مدارک جعلی عراقی، نشاندهنده میزان وابستگی جمهوری اسلامی به فروش نفت و تلاشهای فزاینده آن برای دور زدن تحریمهای بینالمللی است. با تشدید فشارهای واشینگتن، به نظر میرسد تهران راهکارهای پیچیدهتری را برای حفظ جریان درآمدهای نفتی خود دنبال میکند. اما در عین حال، این اقدامات میتواند روابط ایران و عراق را نیز تحت تأثیر قرار داده و فشارهای دیپلماتیک جدیدی بر جمهوری اسلامی وارد کند
صندوق رفاه دانشجویان اعلام کرد که ثبتنام وام تحصیلی برای نیمسال دوم سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ از ۱۵ اسفند آغاز شده و تا ۳۱ فروردین ادامه خواهد داشت. این وام شامل دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی بوده و مبالغ آن بر اساس مقطع تحصیلی تعیین شده است.
مبالغ وامهای تحصیلی بر اساس مقاطع تحصیلی
وام تحصیلی به دانشجویان متقاضی به شرح زیر پرداخت میشود:
• مقطع کاردانی و کارشناسی: ۵ میلیون تومان
• کارشناسی ارشد و دکتری حرفهای: ۷.۵ میلیون تومان
• دکترای تخصصی: ۱۰ میلیون تومان
شرایط و نحوه ثبتنام وام دانشجویی
دانشجویان متقاضی باید از طریق سامانه یکپارچه صندوق رفاه دانشجویان به نشانی www.refah.swf.ir درخواست خود را ثبت کنند. تنها دانشجویانی که اطلاعات هویتی و تحصیلی آنها برای نیمسال دوم سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ در سامانه تأیید شده باشد، امکان دریافت وام را خواهند داشت.
همچنین، دانشجویانی که برای اولین بار متقاضی دریافت وام هستند، باید سند تعهد محضری با شناسه مخصوص صندوق رفاه و رمز تصدیق را ارائه دهند.
سقف ضمانت و شرایط بازپرداخت وامهای دانشجویی
• سقف مبلغ ضمانت وامهای دانشجویی بر اساس ماده ۱۰ آییننامه پرداخت و بازپرداخت وامها به شرح زیر است:
• ۶۰ میلیون تومان
• ۱۲۰ میلیون تومان
• بیش از ۱۲۰ میلیون تومان (برای این دسته، ارائه گواهی کسر از حقوق الزامی است).
• مسئولیت بررسی و تأیید مدارک و شرایط ضامنین بر عهده معاونت دانشجویی دانشگاهها است که امکان رد درخواست وام را نیز خواهند داشت.
وام ویژه متأهلین و شرایط پرداخت آن
در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، وام ودیعه مسکن متأهلی برای دانشجویان روزانه، نوبت دوم و شاغل به کار در دانشگاههای دولتی پرداخت میشود. همچنین:
• مبلغ وام تحصیلی برای دانشجویان متأهل، حداکثر دو برابر وام دانشجویان مجرد است.
• در صورتی که زوجین هر دو دانشجو باشند و واجد شرایط دریافت وام تحصیلی متأهلی، هر دو نفر میتوانند از این تسهیلات بهرهمند شوند.
پرداخت وام در شهرهای بزرگ
بر اساس ماده ۸ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، پرداخت وام ودیعه مسکن متأهلی شامل دانشجویان متأهل ساکن در کلانشهر تهران و شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفر میشود، از جمله:
• مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز، کرمانشاه، ارومیه، رشت، زاهدان، همدان، بندرعباس، اراک و سایر شهرهای بزرگ.
ممنوعیت دریافت وام برای برخی دانشجویان
مطابق آییننامه پرداخت و بازپرداخت وامهای دانشجویی، دانشجویان بورسیه و شاغل مشمول دریافت وام نخواهند شد. همچنین، وامهای دانشجویی باید به دانشجویان غیرشاغل با اولویت دانشجویان کمبضاعت تعلق گیرد.
نکات مهم در ثبت شماره حساب و شبای بانکی
• دانشجویان باید شماره شبای ۲۴ رقمی خود را بدون حروف “IR” و صرفاً با اعداد انگلیسی در سامانه ثبت کنند.
• حساب بانکی باید به نام دانشجو باشد و فعال بودن آن توسط دانشگاه تأیید شود.
جمعبندی
صندوق رفاه دانشجویان تأکید کرده است که فرآیند ثبت و تأیید وامها باید مطابق با سقف اعتبارات تخصیصیافته به هر دانشگاه انجام شود. همچنین، دانشگاهها موظفاند پیش از تأیید نهایی وام، مدارک و شرایط ضامنین را بررسی کرده و از صحت اطلاعات اطمینان حاصل کنند.
این وامها با هدف حمایت از دانشجویان و کمک به تأمین هزینههای تحصیلی و معیشتی آنان در نظر گرفته شده است، اما محدودیتهایی نیز برای جلوگیری از سوءاستفاده و اولویتبندی دانشجویان نیازمند در نظر گرفته شده است
همزمان با تشدید فشارهای ایالات متحده بر ایران، مایک والتز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، اعلام کرد که هدف آمریکا برچیدن کامل برنامه هستهای ایران است. در همین حال، استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در خاورمیانه، بار دیگر از ایران خواست تا وارد مذاکرات شود.
برچیدن برنامه هستهای ایران؛ تأکید کاخ سفید بر گزینههای مختلف
مایک والتز روز ۳ فروردین در گفتوگو با شبکه سیبیاس تأکید کرد که ایران باید برنامه هستهای خود را به گونهای متوقف کند که «همه دنیا بتواند ببیند». او با اشاره به حساسیت این مسئله، اظهار داشت که «همه گزینهها روی میز است» و ایران باید بهطور کامل از دستیابی به سلاح هستهای صرفنظر کند.
این مقام آمریکایی همچنین خبر داد که در جریان حملات هوایی آمریکا به مواضع حوثیهای یمن در یک هفته اخیر، چندین نفر از رهبران این گروه، از جمله متخصص موشکی آن، کشته شدهاند. او بدون ارائه جزئیات بیشتر، ایران را به حمایت از حملات حوثیها متهم کرد.
در همین راستا، دونالد ترامپ در روزهای اخیر دو بار به ایران هشدار داده که حمایت از گروههای نیابتی خود در منطقه، از جمله حوثیهای یمن، را متوقف کند.
پیشنهاد مذاکره؛ تلاش آمریکا برای جلوگیری از درگیری نظامی
در مقابل مواضع سختگیرانه کاخ سفید، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، پیشنهاد مذاکره را مطرح کرده است. او در گفتوگو با شبکه فاکس نیوز اظهار داشت که آمریکا اجازه دسترسی ایران به سلاح هستهای را نخواهد داد، اما همزمان تأکید کرد که واشینگتن ترجیح میدهد از راه دیپلماسی به نتیجه برسد و از اقدام نظامی پرهیز کند.
او گفت:
«لازم نیست همهچیز را از راه نظامی حل و فصل کنیم.»
ویتکاف همچنین هشدار داد که اگر راهحل دیپلماتیک شکست بخورد، «روش جایگزین خوشایند نخواهد بود.»
این مقام آمریکایی پیشتر در مصاحبهای با تاکر کارلسون، مجری محافظهکار آمریکایی، گفته بود که ترامپ در تلاش است تا از طریق «اعتمادسازی»، از درگیری نظامی با ایران جلوگیری کند. به گفته او، ایران از طریق واسطهها در حال تماس با آمریکا است.
واکنش ایران؛ تأکید بر مذاکره غیرمستقیم
از سوی دیگر، عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، تأیید کرد که سیاست کنونی تهران، مذاکره غیرمستقیم با دولت ترامپ است. او در مصاحبهای که روز یکشنبه منتشر شد، اعلام کرد که ایران بهزودی به نامه رئیسجمهور آمریکا به علی خامنهای پاسخ خواهد داد.
وبسایت اکسیوس نیز به نقل از منابع مطلع گزارش داد که ترامپ در این نامه به ایران دو ماه فرصت داده است تا به توافق هستهای جدید با واشینگتن برسد.
جمعبندی
با افزایش تنشها میان ایران و آمریکا، کاخ سفید همچنان بر برچیدن برنامه هستهای ایران تأکید دارد و همزمان، واشینگتن به دنبال راهی برای مذاکره است تا از درگیری نظامی جلوگیری کند. در این میان، ایران نیز تاکتیک مذاکره غیرمستقیم را در پیش گرفته است، اما هنوز مشخص نیست که آیا دو طرف میتوانند به توافقی جدید دست یابند یا نه.
با توجه به ضربالاجل دوماهه آمریکا و هشدارهای ترامپ درباره اقدامات نظامی، چندهفته آینده میتواند تعیینکننده مسیر تنشها میان تهران و واشینگتن باشد
در شرایطی که تنش میان ایران و آمریکا افزایش یافته، استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیسجمهور ایالات متحده در امور خاورمیانه، تأکید کرده که دونالد ترامپ در تلاش است از طریق «اعتمادسازی» از درگیری نظامی با ایران جلوگیری کند. وی همچنین فاش کرد که ایران از طریق واسطهها در حال تماس با آمریکا است.
دو راه برای مدیریت ایران: توافق یا اقدام نظامی
در مصاحبهای که شامگاه اول فروردین با تاکر کارلسون منتشر شد، ویتکاف گفت که دو راه برای مدیریت ایران وجود دارد: اقدام نظامی یا توافق دیپلماتیک. وی تصریح کرد که ترامپ تمایل به مذاکره دارد و قصد آسیب رساندن به ایران را ندارد. او همچنین تأکید کرد که واشنگتن از نظر نظامی دست بالاتر را دارد، اما ترامپ خواستار حلوفصل اختلافات از طریق گفتوگو است.
نامه ترامپ به رهبر جمهوری اسلامی و واکنش تهران
حدود دو هفته پیش، ترامپ اعلام کرد که نامهای به علی خامنهای ارسال کرده و پیشنهاد مذاکرات مستقیم و دستیابی به توافق جدید هستهای را مطرح کرده است.
بر اساس گزارشها، ترامپ در نامه خود یک ضربالاجل دو ماهه برای رسیدن به توافق تعیین کرده است. با این حال، رهبر جمهوری اسلامی بارها مذاکره با آمریکا را رد کرده و در واکنش به این نامه، خطاب به واشنگتن اعلام کرد: «به جایی نمیرسید» و «سیلی میخورید».
پاسخ احتمالی ایران به نامه ترامپ
وزیر خارجه ایران اعلام کرده که جمهوری اسلامی به زودی به نامه ترامپ پاسخ خواهد داد، اما این پاسخ بیشتر جنبه تهدید خواهد داشت. این اظهارات در حالی مطرح شده که آمریکا ایران را به افزایش غنیسازی اورانیوم و تلاش برای دستیابی به تسلیحات هستهای متهم کرده است.
افزایش ذخایر اورانیوم غنیشده ایران و نگرانی آژانس بینالمللی انرژی اتمی
پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، ایران تعهدات خود را کاهش داده و سطح غنیسازی اورانیوم را افزایش داده است. بر اساس گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنیشده ایران در سه ماه گذشته از ۱۸۲ کیلوگرم به ۲۷۵ کیلوگرم رسیده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با ابراز نگرانی شدید اعلام کرده که ایران تنها کشور غیرهستهای است که چنین سطحی از غنیسازی را انجام میدهد، و هشدار داده که این مقدار اورانیوم میتواند به سرعت به ۹۰ درصد غنیسازی که برای ساخت سلاح هستهای کافی است، ارتقا یابد.
آینده مذاکرات میان تهران و واشنگتن؛ صلح یا درگیری؟
با وجود اصرار ترامپ بر مذاکره و تلاش او برای جلوگیری از درگیری نظامی، موضعگیری سرسختانه رهبر جمهوری اسلامی، افزایش غنیسازی اورانیوم، و تهدیدهای متقابل دو کشور، احتمال دستیابی به توافق را دشوار کرده است. اکنون باید دید که آیا دو طرف میتوانند به راهحلی دیپلماتیک برسند یا تنشها به درگیریهای جدیتر منجر خواهد شد
سال 1403 یکی از پرتلاطمترین سالهای اخیر برای اقتصاد ایران بود. تحولات داخلی و بینالمللی متعددی، از شهادت رئیسجمهور وقت گرفته تا انتخاب دوباره دونالد ترامپ بهعنوان رئیسجمهور آمریکا و جنگ در لبنان، بر سیاست و اقتصاد کشور تأثیر گذاشتند. این عوامل، در کنار مشکلات ساختاری داخلی، موجب شد که تحقق شعار سال با دشواریهای فراوانی روبهرو شود.
چالشهای اقتصادی داخلی در سال 1403
محمد لاهوتی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران، در تحلیل وضعیت اقتصادی کشور به چندین مشکل اساسی اشاره کرده است که مهمترین آنها عبارتاند از:
1. قطعی مکرر برق و کمبود گاز:
در سال 1403، صنایع و واحدهای تولیدی با بحران شدید انرژی روبهرو شدند. قطعیهای مکرر برق در فصل تابستان و زمستان، بسیاری از کارخانهها را به تعطیلی کشاند و روند تولید را مختل کرد. این موضوع نهتنها باعث کاهش بهرهوری شد، بلکه ضررهای مالی قابلتوجهی را به تولیدکنندگان وارد کرد.
2. افزایش نرخ ارز و تورم:
یکی دیگر از چالشهای مهم، افزایش بیسابقه نرخ ارز بود که به کاهش نقدینگی در واحدهای تولیدی منجر شد. بسیاری از تولیدکنندگان، به دلیل کمبود منابع مالی، توانایی سرمایهگذاری مجدد یا توسعه فعالیتهای خود را از دست دادند.
3. تغییرات مکرر در قوانین صادراتی:
در طول سال 1403، دولت بارها قوانین و مقررات صادراتی را تغییر داد که باعث شد بسیاری از صادرکنندگان دچار سردرگمی شوند. این تغییرات، علاوه بر ایجاد بیثباتی در بازار، اعتماد فعالان اقتصادی به سیاستهای دولتی را کاهش داد.
دستاوردهای اقتصادی در سال 1403
باوجود تمام مشکلات، اقتصاد ایران در برخی بخشها، از جمله صادرات غیرنفتی، به موفقیتهایی نیز دست یافت. برای نخستین بار در تاریخ کشور، میزان صادرات غیرنفتی به حدود 8 تا 9 میلیارد دلار رسید. این رکورد نشاندهنده پتانسیل بالای ایران در بازارهای بینالمللی و تلاش بخش خصوصی برای عبور از محدودیتها است.
نتیجهگیری و چشمانداز آینده
بررسی عملکرد اقتصادی سال 1403 نشان میدهد که ایران با مشکلات ساختاری متعددی در حوزه تولید و سرمایهگذاری روبهرو بوده است. قطعی برق، کمبود منابع انرژی، افزایش نرخ ارز و سیاستهای ناپایدار، موانع بزرگی بر سر راه رشد اقتصادی ایجاد کردند. بااینحال، موفقیتهای حوزه صادرات غیرنفتی، امیدهایی را برای آینده ایجاد کرده است.
برای تحقق اهداف اقتصادی در سالهای آینده، دولت باید سیاستهای پایدارتر و کارآمدتری را اتخاذ کند. مدیریت بهینه منابع انرژی، کاهش نوسانات ارزی، و ایجاد ثبات در قوانین صادراتی، از جمله اقداماتی هستند که میتوانند به بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک کنند. امید است که در سالهای پیشِرو، با برنامهریزیهای بهتر، اقتصاد ایران به سمت رشد و توسعه پایدار حرکت کند